Neonatal tetanoz, yeni doğan bebeklerde görülen ve tetanos toksininden kaynaklanan ciddi bir hastalıktır. Yeterli hijyen ve aşılamanın sağlanmasıyla tamamen önlenebilir olmasına rağmen, gelişmekte olan ülkelerde hâlâ önemli bir sağlık sorunu olarak varlığını sürdürmektedir. Neonatal tetanoz, ölümcül hastalıklar arasında en fazla ihmal edilen ve dünyada bildirimi yeterince yapılmayan hastalıkların başında gelmektedir. Bu durumun önemli bir nedeni, hastalığın bulaşıcı olmaması, epidemilere yol açmaması ve tek tek ölümlere sebep olmasıdır.

Her yıl yaklaşık 400.000 bebeğin neonatal tetanoz nedeniyle hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Dünya genelindeki insidans oranı binde 6 olarak verilmekte olup, mortalite oranı %50 ile %90 arasında değişmektedir. Gelişmekte olan bölgelerde neonatal tetanoz insidansı binde 5 ile 60 arasında değişmekte ve bazı yerlerde neonatal mortalitenin %30-70'ini oluşturmaktadır. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı'na 1997 yılında 20'si Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde olmak üzere toplam 33 neonatal tetanoz vakası bildirilmiş ve bunların 20'si ölümle sonuçlanmıştır. Ancak Devlet İstatistik Enstitüsü'nün ölüm kayıtlarına göre tetanoza bağlı ölümler, Sağlık Bakanlığı'na bildirilenlerden daha fazladır. Bu durum, sağlık birimlerinin yetersiz bildiriminden kaynaklanıyor olabilir.

Hastalığın etkeni Clostridium tetani, hareketli, zorunlu anaerobik, çomak şeklinde sporlu bir bakteridir. Taze kültürlerde gram pozitiftir, fakat eski kültürlerde veya derin doku örneklerinde gram negatif boyanabilir. Bu organizmalar, gram boya almayan terminal sporlar oluşturarak davul tokmağı şeklini alabilirler. Sporların çoğu 100°C suda bir saat kadar dayanabilir, bazıları ise dirençli kalır. Ancak kaynayan suda dört saatte, 121°C'lik otoklavda 15 dakikada nonenfeksiyöz hale gelir.

Clostridium tetani, güneş ışığı görmediği sürece toprakta yıllarca yaşayabilir. Ayrıca ev tozlarında, insan, at, koyun, kedi ve köpek gibi birçok hayvanın dışkısında yaygın bir şekilde bulunur. Bu nedenle gübre içeren topraklar yüksek miktarda enfeksiyöz olabilir. Tetanos basili iki toksin üretir: Tetanospazmin ve tetanolizin. Tetanospazmin güçlü bir nörotoksin olup, tek bir polipeptid zincirinden oluşur ve tetanosun klinik belirtilerinden sorumludur. Tetanolizin ise in vitro olarak kırmızı kan hücrelerinde hemolize sebep olur, fakat insanlarda bu etkisi gösterilememiştir.

Clostridium tetani, genellikle steril şartlarda kesilmemiş veya kesilmesinin ardından uygun hijyen şartlarında bakımı yapılmamış göbek kordonu vasıtasıyla vücuda girer. Nadir olarak bir aşı yarası veya iyi temizlenmemiş kontamine deri lezyonu vasıtasıyla da giriş yapabilir. Lezyon çevresindeki kanlanmanın bozulması, enfeksiyon veya toprak gibi yabancı maddelere bağlı olarak doku oksijenlenmesi azalınca sporlar vejetatif formlara dönüşür, çoğalır ve toksin salgılamaya başlar.

Tetanos bulguları tetanospazminin spinal kord ve beyin sapındaki etkisinden kaynaklanır. Hastalıkta inkübasyon periyodu ne kadar uzunsa prognoz o kadar iyidir. Bu ilişki, hastalığın şiddetini tetanospazminin oranı ve sinir sistemine ulaşma hızının belirlediğini göstermektedir. Hayvan deneylerinde toksinin hem kan dolaşımı hem de sinir aksonları boyunca yayıldığı gösterilmiştir. Toksin salındığında motor sinirler boyunca santral sinir sistemine ilerleyerek nöromüsküler kavşakta presinaptik terminallerden GABA ve glisin nörotransmitterlerinin salınımını baskılar.

Presinaptik inhibisyonun baskılanması hiperrefleksi ve sürekli kas kontraksiyonuna sebep olur. En kuvvetli kaslar, genellikle ekstansör kaslar en çok etkilenir. Yüksek konsantrasyonlarda toksin varlığında eksitatör geçiş de azalır ve nöromüsküler kavşakta asetilkolin salınımı da engellenerek gevşek tip paralizi meydana gelir. Ayrıca serum CPK seviyelerinin artması ve floresan bağlanma teknikleri tetanospazminin iskelet kaslarına doğrudan hasar verdiğini göstermektedir. Toksin serbest olduğunda nötralize edilebilir, sinir dokusuna fikse olduğunda ise antitoksin tarafından nötralize edilemez. Toksin mental durumu etkilemediğinden bilinç seviyesinde değişiklik meydana getirmez. Ancak taşikardi, aritmi ve değişken hipertansiyon gibi otonomik işlev bozukluğu sonuçları meydana getirebilir. Antitoksin plasentadan geçer; bu nedenle annenin tetanos bağışıklığı varsa, bebek doğduğunda antitoksin seviyesi yeterlidir.